“In de acute zorg is méér nodig dan alleen levensreddend handelen”

“De acute zorg in Nederland staat op een heel hoog peil. Dit heeft bijgedragen aan een sterke afname van vermijdbare sterfte en een betere kwaliteit van leven. Door de manier waarop we de acute zorg hebben ingericht, kunnen we levensreddend handelen en de beste zorg geven aan de mensen die het meest levensbedreigend gewond of ziek zijn, zoals na een beroerte of een hartinfarct. Maar de acute zorg heeft te maken met steeds meer patiënten met meerdere, complexe aandoeningen en problemen”, vertelt lector Wietske Blom-Ham. “Niet alleen door de vergrijzende bevolking, maar ook doordat steeds meer mensen langer leven met meerdere gezondheidsproblemen, zoals diabetes en hart- en vaatziekten. En door mensen die psychisch ontregeld of suïcidaal zijn, of leven in armoede. Wanneer er bij hen een acuut zorgprobleem ontstaat, dan is het verloop ervan vaak onvoorspelbaar en complex. Dit zal in de komende decennia alleen maar toenemen.”

“Voor acute hulpvragen bij deze doelgroepen is de spoedeisende hulp nu eigenlijk niet de beste plek”, vervolgt Wietske Blom. “Alles binnen de acute zorg is ingericht op medische interventies en het verhelpen van fysieke problemen. Dat is hoe onze verpleegkundigen, medisch hulpverleners en artsen worden opgeleid en daar zijn de methodieken en protocollen op afgestemd. Het huidige systeem van de acute zorg sluit daardoor niet goed aan bij de individuele behoeften van kwetsbare patiënten die met de ambulance naar de spoedeisende hulp worden gebracht. Bij patiënten met complexe multimorbiditeit – meerdere chronische aandoeningen – gaan de behoeftes verder dan alleen het acuut verhelpen van fysieke problemen. Strikt het protocol volgen is niet altijd nodig of het beste. Dit leidt tot veel frustratie en morele dilemma’s onder zorgprofessionals, blijkt uit onderzoek dat we deden.”

“Is het bijvoorbeeld wel echt nodig om bij elke traumapatiënt zo snel mogelijk de kleding los te knippen? Denk bijvoorbeeld aan iemand die op straat leeft en alleen de kleding heeft die hij op dat moment draagt. Moeten we alle traumapatiënten preventief een nekkraag geven, ook als we zien dat het juist extra pijn en ongemak oplevert? En waar zit de ruimte voor ethische overwegingen in het acute moment, wanneer besluit je om een behandeling te stoppen of helemaal niet te beginnen?”

“Samen met onderzoekers, zorgprofessionals, patiënten en studenten werken we aan een oplossing van deze vraagstukken. Een belangrijk kenmerk van onze aanpak is dat het perspectief van patiënten en zorgprofessionals een cruciale plek heeft binnen alle facetten van ons onderzoek. Onze focus ligt op ouderen met een kwetsbare gezondheid en mensen die psychisch ontregeld zijn. We willen onderzoeken hoe we deze patiënten acute zorg op maat kunnen bieden, die aansluit bij hun specifieke behoeftes én bij de dagelijkse hectiek en onvoorspelbaarheid binnen de acute zorg. Er is meer zorg op maat nodig, we moeten professionals anders opleiden dan nu.”

“Binnen de wetenschap wordt veel onderzoek gedaan naar acute zorg en de beste behandeling van acute ziektebeelden. Maar het overgrote deel van dit onderzoek gaat over het begrijpen en behandelen van ziekten en aandoeningen. We moeten ook praktijkgericht onderzoek doen, zodat we kennis direct kunnen toepassen in de praktijk en het perspectief van zowel patiënten als zorgprofessionals een centrale rol kunnen geven.”

“Het uitvoeren van technische handelingen en het opheffen van acuut lichamelijk gevaar krijgt in de acute zorg vaak de prioriteit boven menselijk contact. Het eerste wat volgens mij echt moet veranderen is: het gesprek aangaan met de patiënt, contact maken. Daarvoor hebben verpleegkundigen specifieke kennis en vaardigheden nodig. Wanneer patiënten menselijk contact ervaren, echt gezien worden, heeft dat veel positieve effecten, blijkt uit ons onderzoek. Vaak gaat het dan alleen nog maar om de geruststellende nabijheid van de ander, om afleiding, een aanraking of oogcontact. Verpleegkundigen zijn bijvoorbeeld vooral gefocust om een infuus in één keer raak te prikken. Maar voor patiënten is empathie en aandacht vaak minstens zo belangrijk. Door niet alleen te focussen op technisch handelen, maar een acuut zorgprobleem te zien als een escalatie van ingewikkelde problematiek, doen we veel meer recht aan de mens achter een probleem.”

“Ik ben trots op onze acute zorg, maar het is tijd om een stap verder te gaan. Investeren in het slimmer en efficiënter organiseren van de acute zorg is nodig, maar niet genoeg. Onze zorgprofessionals behouden voor het vak, begint bij investeren in de zorgprofessionals zelf. Ze moeten veel meer worden betrokken bij het vinden van oplossingen en invloed kunnen uitoefenen op beleid. Zij zijn tenslotte de experts op dit terrein.”

Wietske Blom-Ham werkt sinds mei 2023 als lector Acute Zorg bij het lectoraat Proactieve Zorg voor Thuiswonende Ouderen. Ze werkte eerder onder andere in het UMC Utrecht als spoedeisende hulp verpleegkundige. Haar openbare les is getiteld ‘Treat first what matters most’.

Tekst: Mariek Hilhorst