Professional Doctorate over ethiek en publieke waarden bij digitalisering

“Dit is een unieke kans,” zegt Erik. “Ik heb een bachelor Bestuurskunde en een master applied artificial intelligence afgerond. Met deze Professional Doctorate breng ik beide werkvelden samen.” Met zulke diploma’s op zak had Erik ook goed aan de slag gekund bij multinationals. “Ik bouw liever mee aan onze maatschappij. Want met hun digitale diensten hebben overheden veel invloed op hoe onze samenleving aanvoelt. Zijn ze digitaal eerlijk, veilig, transparant, zijn die waarden überhaupt verenigbaar? Ethische aspecten in de digitale wereld zijn nog maar weinig onderzocht. Met deze PD-studie breng ik dat een stukje verder, heel interessant.”

Waar PhD het hoogst haalbare is in theoretische kennis, is de Professional Doctorate de hoogst haalbare graad in toegepaste kennis. Het is een pilot van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap met als doel professionals op te leiden die bijdragen aan de grote maatschappelijke vraagstukken van deze tijd, zoals digitalisering, klimaatverandering en de energietransitie. De gedachte is dat juist hooggekwalificeerde professionals die met beide benen in de praktijk staan, oplossingen bedenken die meteen van waarde zijn in de maatschappij. De lat voor een PD-er ligt dan ook hoog: hij of zij moet naast praktijkgerichte professional ook een methodisch onderzoeker zijn, een domein-overstijgende innovator én een co-creërende change agent.

“In de PD staat de samenwerking tussen onderzoek, onderwijs en werkveld centraal. En die is van grote waarde,” vertelt Erik. “Ik doe mijn onderzoek onder de vleugels van Guido Ongena, lector Data-Driven Government. Daarbij werken we frequent samen met studenten, bijvoorbeeld van de Master Human Centered AI of de minor Digitale innovaties voor maatschappij en overheid. En ik heb veel profijt van de samenwerking met onze werkveldpartner PublicSpaces. Al die verschillende perspectieven op hetzelfde probleem zijn van grote waarde om tot nieuwe inzichten te komen.”

Jantien Borsboom, directeur van PublicSpaces: “De samenwerking biedt beide partijen veel voordelen.” Haar organisatie is een coalitie van onder meer culturele instellingen, bibliotheken, publieke omroep, educatie en zorginstellingen. Allen voelen zich teveel afhankelijk van big tech met bijbehorend risico op privacy schendingen, misbruik van publieke data en algoritmische dwang. Daarom ontwikkelde PublicSpaces een tool – de Digitale Spoelkeuken – die huidige en nieuwe tools beoordeelt op publieke waarden. Borsboom vervolgt: “Met zijn PD-traject zorgt Erik ervoor dat onze tool onafhankelijk gevalideerd wordt. En samen stellen we publieke waarden vast die we standaardiseren. Heel waardevol. Andersom stellen wij ons uitgebreide netwerk beschikbaar en maken we tijd om expertise en ervaringen uit te wisselen.”

Het PD-traject heeft een looptijd van vier jaar en Erik is nu een jaar op weg. Borsboom: “In het eerste deel bakent hij publieke waarden af, waarbij de definities worden gefilterd in een Delphi-studie. In een volgende fase gaan we het ontstane raamwerk robuuster maken en experimenteren met verschillende ontwerpen.” Erik vult aan: “Dat iteratieve karakter met afgeronde fases is heel prettig en kenmerkend voor een PD-traject. Het houdt het onderwerp behapbaar én zo kan ik telkens iets opleveren wat meteen bruikbaar is. Daardoor kunnen al die aangesloten instellingen direct stappen ondernemen om hun digitale landschap publieksvriendelijker te maken. Zo creëren we snel impact.” Het uiteindelijke doel is een toolbox die praktische handvatten biedt om de publieke waarden van digitale tools te beoordelen. Dat helpt bij de beslissing om bestaande tools wel of niet in te zetten, en bij de ontwikkeling van nieuwe tools in de ontwerpfase, de ontwikkelfase en de validatiefase.

Meer weten over de Professional Doctorate? Kijk op www.professionaldoctorate.nl.