Subsidie voor onderzoek nieuwe journalistieke verhaalvormen

Traditioneel vertellen journalisten hun verhaal in gesproken of geschreven tekst, eventueel voorzien van foto's of video. Immersieve journalistiek gaat verder. "Dankzij nieuwe technologie is de nieuwsconsument niet alleen lezer of kijker, maar deelnemer in het verhaal", zegt Yael de Haan, senior onderzoeker bij het lectoraat Crossmediale Kwaliteitsjournalistiek. Nieuwsmedia wereldwijd verrichten pionierswerk. Zo maakte het Britse medium The Guardian een verhaal rond een persoon in een isoleercel, dat de nieuwsconsument in virtual reality (VR) kon volgen. "Als nieuwsconsument voel je precies hoe het is om in zo'n cel te zitten," zegt De Haan. "Een ander voorbeeld is een project van KRO-NCRV, waarin je met een VR-bril kunt ervaren hoe het is om een psychose te hebben. Verhalen over hoe het is om een psychose te hebben zijn er genoeg, maar op deze manier ervaren mensen zelf hoe heftig het is."

Kortom: immersieve journalistiek kan een directe, emotionele ervaring bieden. "De vraag is nu of daarmee ook journalistieke doelen gediend zijn," zegt De Haan. "Een journalist streeft ernaar informatie over te dragen. Leidt dit intense meebeleven ertoe dat de nieuwsconsument beter geïnformeerd wordt? Begrijpt de nieuwsconsument het verhaal beter, blijven er behalve emoties ook feiten hangen, en wat herinnert hij of zij zich er later nog van?" Dat zijn relevante vragen voor journalistieke media, want de productie van immersieve verhalen vergt al gauw een heel team - en dat kost geld, veel geld. "Bieden immersieve technieken waar voor hun geld, of zijn goedkopere vormen misschien effectiever?", vat De Haan het samen.

Dat is de kern van het onderzoeksproject 'Immersieve journalistiek en het betrokken publiek' van het lectoraat Crossmediale Kwaliteitsjournalistiek, in samenwerking met de Amsterdam School of Communication Research (ASCoR, onderdeel van de Universiteit van Amsterdam) en de Universiteit van Wenen. Om antwoord te krijgen op die vragen, gaan de onderzoekers experimenten uitvoeren. "We bieden mensen verhalen aan met een verschillende mate van immersiviteit. Terwijl ze die verhalen tot zich nemen, meten we fysiologische reacties, zoals hartslag en zweet op de huid. Dat zijn indicaties voor de mate waarin het verhaal emoties oproept. Vervolgens stellen we hen vragen over het verhaal: welke informatie kunnen ze oproepen? Een periode later stellen we hen opnieuw vragen, om te zien wat er is blijven hangen." Op die manier denken de onderzoekers verschillende vormen en gradaties van immersiviteit te kunnen vergelijken.

"Het werkveld zit echt te springen om kennis over wat werkt en wat niet op dit gebeid", zegt De Haan. In dit onderzoek werkt het lectoraat dan ook nauw samen met de omroepen KRO-NCRV, VPRO, NTR en NOS. Ook het Instituut voor Beeld en Geluid, de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) en de overkoepelende regionale omroepen (ROOS) zijn betrokken. "Binnen het lectoraat zijn we al langer bezig met onderzoek naar nieuwe vormen van storytelling", zegt De Haan. "Beeld wordt steeds belangrijker in de journalistiek en ook daarbuiten. De afgelopen jaren hebben we veel onderzoek gedaan naar visualisaties zoals infographics. De volgende stap is onderzoek naar nieuwe vormen van verhalen vertellen: wat werkt, en onder welke voorwaarden?"

Met de SIA Raak-subsidie kunnen de onderzoekers in totaal twee jaar werken aan dit onderzoek. "Aan het eind van de rit willen we een roadmap beschikbaar hebben, waarin we aangeven welke elementen nodig zijn om een immersief project aan te gaan. Welke verhaalelementen zijn er, welk doel dient de productie, welke doelgroep, is er subsidie voorhanden? Daarmee kunnen mediaorganisaties een weloverwogen keuze maken voor een bepaalde immersieve techniek - of een traditionele, als dat de betere keuze blijkt."