Telonderzoek naar dak- en thuisloze mensen breidt uit in Nederland en naar Europa

Jaarlijks komt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met cijfers over de huidige staat van dak- en thuisloosheid op nationaal niveau. Maar deze schattingen geven volgens onderzoekers Sandra Schel en Dorieke Wewerinke van het lectoraat Wonen en Welzijn geen reëel beeld van de situatie. Schel: “Bij de schatting van het CBS blijven veel dakloze mensen buiten beeld. Met de ETHOS telmethode hanteren we een bredere definitie van dak- en thuisloosheid en krijgen we beter zicht op de werkelijke situatie.”

“In Nederland hebben we geen goed beeld van de dak- en thuisloosheid, en al helemaal niet op lokaal en regionaal niveau. Onder meer mensen zonder geldige verblijfsdocumenten en mensen jonger dan 18 en ouder dan 65 komen niet in de landelijke cijfers voor. Dit maakt het voor gemeenten lastig om adequaat beleid te ontwikkelen om dak- en thuisloosheid te voorkomen en op te lossen”, vertelt Schel. 

Aan de Katholieke Universiteit (KU) Leuven ontwikkelde professor Koen Hermans de ETHOS-telmethode, een zogeheten point-in-time telling waarbij samen met een groot aantal organisaties en gemeentelijke afdelingen in de regio alle dak- en thuisloze mensen in kaart worden gebracht. Daarbij wordt ook gekeken naar verschillende profielkenmerken. Het afgelopen voorjaar heeft lectoraat Wonen en Welzijn een eerste telling gedaan in twaalf gemeenten in de regio Noordoost-Brabant, waarbij de telmethode werd toegespitst op de Nederlandse context.

De ETHOS-telling vraagt om betrokkenheid van een groot aantal organisaties en vergt veel samenwerking in de regio. Gelukkig merkte Wewerinke veel bereidwilligheid om mee te werken. “Veel professionals komen mensen tegen in een precaire woonsituatie en merken dat dit grote consequenties heeft. Zij zien de telling als een kans om dit zichtbaar te maken.” Het ging hierbij niet alleen om organisaties die zich specifiek richten op dak- en thuisloze personen, maar ook om organisaties die af en toe met hen in aanraking komen, zoals woningcorporaties, boswachters, sociaal werk organisaties en de NS. “Het proces leidde ook tot een grotere betrokkenheid bij dak- en thuisloosheid in de regio Noordoost-Brabant en tot het bijstellen van de beeldvorming over dak- en thuisloosheid. Bovendien resulteerde het proces in versterking van de samenwerking met en tussen deelnemende organisaties, 96 in totaal, en in toenemend besef bij de regiogemeenten dat ook zij een opdracht hebben in de preventie en aanpak van dak- en thuisloosheid”, vertelt Wewerinke. 

Wewerinke vervolgt: “De resultaten van het onderzoek geven de gemeenten en lokale organisaties concrete en gedetailleerde informatie over het aantal dak- en thuisloze mensen en hun profielkenmerken binnen hun regio. Daarmee zullen ze een veel gerichtere aanpak kunnen ontwikkelen voor het terugdringen de dakloosheid. Dak- en thuisloze mensen zijn immers geen homogene groep. Uit de vorige telling bleek dat een derde van de getelde personen vrouw was, de leeftijd liep uiteen van 0 tot 86 jaar, een vijfde van de personen was kind en nog eens een vijfde was jongere. Deze informatie is heel belangrijk voor een gerichte aanpak, want voor gezinnen of alleenstaande moeders zijn weer bijvoorbeeld weer andere woonoplossingen nodig dan voor alleenstaande mannen.”

Voor het komende voorjaar staan er nieuwe tellingen op het programma. “In totaal hebben 55 gemeenten zich aangemeld voor de tweede ronde van het telonderzoek. We zijn met hen nu druk aan de slag om deze tellingen voor te bereiden”, vertelt Schel. De resultaten van de tweede telronde worden in oktober 2024 verwacht.

Maar de ETHOS-telling vindt ook verdere navolging in Europa. Wewerinke: “In het voorjaar van 2024 gaan we deelnemen aan een Europees project, geleid door de KU Leuven, waarin we met in totaal twintig landen op dezelfde wijze dak- en thuisloze mensen gaan tellen. Met deze samenwerking hopen we dat de ETHOS-telmethode de Europese standaard wordt om dak- en thuisloosheid in kaart te brengen. Wij zijn heel benieuwd naar de uitkomsten. Het is heel leerzaam om te zien hoe de situatie van dak- en thuisloosheid in andere landen is en waar zij tegenaan lopen bij het in kaart brengen hiervan. En hopelijk helpen de inzichten die we met dit project verkrijgen bij het voorkomen en aanpakken van dak- en thuisloosheid op Europees niveau.”

Benieuwd naar de voortgang en resultaten van de ETHOS telling in 2024? Houd de projectpagina in de gaten: https://www.hu.nl/onderzoek/projecten/ethos-light-telonderzoek