Rechtsbescherming realiseren bij verplichte zorg door psychiaters en verpleegkundigen

Dagelijks wordt in Nederland bij ongeveer 65 mensen een crisismaatregel of zorgmachtiging opgelegd voor verplichte zorg. Psychiaters beslissen dan tijdelijk over het leven van andere mensen. Ingrijpen met verplichte zorg heeft een enorme impact op de persoon in kwestie. En het heeft uiteraard ook rechtsgevolgen. Het is daarom van belang dat zorgverleners goed omgaan met de rechtsbescherming van hun patiënten.

Rechtsbescherming gaat verder dan het afvinken van criteria en protocollen of het aanleren van gedragsregels. Het vraagt om een complexe afweging tussen verschillende belangen: het bieden van goede zorg, het waarborgen van veiligheid en het respecteren van rechten. En dit dan ook nog in weerbarstige situaties waarin vaak sprake is van heftige emoties én verzet. Wat betekent het om goede rechtsbescherming te realiseren?

Onderzoeksvragen:

Wat is rechtsbescherming realiseren feitelijk gezien in de context van verplichte zorg?
Wat vinden zorgverleners dat ze moeten doen?
En hoe doen ze dat in de praktijk?

Deze ‘wat’ en ‘hoe’ vragen geven inzicht in de werkpraktijk. Het onderzoek is daarmee verkennend; gericht op het genereren van nieuwe kennis over rolopvatting en de uiteindelijke invulling die gegeven wordt aan het realiseren van rechtsbescherming.

Werkdefinitie van rechtsbescherming realiseren bij verplichte ggz;
In kaart brengen van de situationele factoren welke de rolinvulling kunnen beïnvloeden in verschillende situaties – acuut en niet acuut;
In kaart brengen van rolinvullingen door psychiaters en verpleegkundig.
Verklaren van de variatie in rolinvullingen.

Literatuurstudie, observaties, interviews en Q-methodologie.

"Meer zicht op de praktijk, op de problemen die daarbij aan de orde zijn, op mogelijke praktijkaanpassingen en op eventuele varianten voor aanvullende of alternatieve regelingen zijn meer dan welkom"
Ton-Peter Widdershoven, Senior jurist Stichting PVP

01 september 2021 - 30 december 2025

De nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg maakt het mogelijk om naast verplichte opname, ook in de thuissituatie gedwongen zorg te verlenen. Ook kan een persoon in zijn bewegingsvrijheid worden beperkt. Het is daarbij niet nodig dat er al iets ernstigs is gebeurd, het risico daarop is voldoende. Voor verantwoorde, gedwongen zorg heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd als uitgangspunt dat er aandacht moet zijn voor de belangen en de rechtspositie van personen. Ingrijpen met dwangmaatregelen heeft immers vergaande gevolgen voor de persoon in kwestie, zo ook de rechtsgevolgen die moeten worden ondervangen. Dit vereist de nodige competenties van eerstelijns professionals voor het realiseren van rechtsbescherming.

Op basis van actieonderzoek zal systematisch gewerkt worden aan het ontwerp van een good-practice portfolio ten behoeve van het werkveld, voor het realiseren van rechtsbescherming in situaties van gedwongen maatregelen.