Rechtsbescherming realiseren bij verplichte zorg door psychiaters en verpleegkundigen

Bij verplichte GGZ wordt de psychiatrisch patiënt -tijdelijk- de regie over zijn eigen leven ontnomen door het toepassen van gedwongen maatregelen. Dat is zeer ingrijpend en automatisch een inbreuk op (mensen)rechten. Daarom is het noodzakelijk dat rechtsbescherming is gewaarborgd; dat gaat verder dan procedurele rechtvaardigheid op basis van wet- en regelgeving. Het betreft ook rechtvaardig handelen door zorgprofessionals zoals psychiaters en verpleegkundigen.

Voor verantwoorde, gedwongen zorg heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) aangegeven dat er aandacht moet zijn voor de belangen en rechtspositie van individuen. Het ingrijpen met dwangmaatregelen om ernstige schade te voorkomen heeft verstrekkende gevolgen voor de persoon in kwestie, maar ook de juridische consequenties die moeten worden overwonnen. Dit vergt de noodzakelijke competenties van eerstelijnsprofessionals voor de initiële realisatie van rechtsbescherming. Het uiteindelijke doel is dat psychiaters en verpleegkundigen sterker in staat worden gesteld (mensen)rechten te waarborgen voor mensen met een psychische stoornis.

Hier spelen verschillende belangen: zorg, veiligheid en recht. Hoe houd je in een toestand van psychische nood ‘aandacht voor de belangen en de rechtspositie’ van de patiënt zonder dat daarbij de veiligheid in algemene zin in het geding komt of de kwaliteit van de zorg tekort wordt gedaan?

In kaart brengen sociaal-juridische dillema’s in de context van verplichte zorg.
Uiteenzetting competenties zorgverleners ten aanzien van de realisatie van rechtsbescherming.
Bieden van handelingsperspectief voor waarborging (mensen)rechten bij dwangzorgtrajecten.

"Meer zicht op de praktijk, op de problemen die daarbij aan de orde zijn, op mogelijke praktijkaanpassingen en op eventuele varianten voor aanvullende of alternatieve regelingen zijn meer dan welkom"
Ton-Peter Widdershoven, Senior jurist Stichting PVP

01 september 2021 - 30 december 2025

De nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg maakt het mogelijk om naast verplichte opname, ook in de thuissituatie gedwongen zorg te verlenen. Ook kan een persoon in zijn bewegingsvrijheid worden beperkt. Het is daarbij niet nodig dat er al iets ernstigs is gebeurd, het risico daarop is voldoende. Voor verantwoorde, gedwongen zorg heeft de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd als uitgangspunt dat er aandacht moet zijn voor de belangen en de rechtspositie van personen. Ingrijpen met dwangmaatregelen heeft immers vergaande gevolgen voor de persoon in kwestie, zo ook de rechtsgevolgen die moeten worden ondervangen. Dit vereist de nodige competenties van eerstelijns professionals voor het realiseren van rechtsbescherming.

Op basis van actieonderzoek zal systematisch gewerkt worden aan het ontwerp van een good-practice portfolio ten behoeve van het werkveld, voor het realiseren van rechtsbescherming in situaties van gedwongen maatregelen.