25 jaar optometrie aan de HU: “Je moet aandacht hebben voor de complete student”

De OVN-award is een waardering voor mensen die zich buitengewoon hebben ingezet hebben voor de ontwikkeling van het vak optometrie. Mirjam van Tilborg. “Ik was overdonderd. Ik heb de meest waardeloze Oscar-speech ooit gehouden, ik wist gewoon niet wat ik moest zeggen”, vertelt ze lachend. “Normaal reiken ze deze prijs uit aan het eind van een carrière, voor mij is het een mijlpaal er middenin. Dat vind ik wel mooi.”

Toen Mirjam zelf studeerde aan de opleiding optometrie, was de studie net gestart; hij was zelfs nog niet bekostigd. “De opleiding werd voor een groot deel gerund door Amerikanen, simpelweg omdat het vakgebied daar veel verder was ontwikkeld dan hier. Ik heb tijdens mijn studie ook in Amerika stage gelopen, in Boston. Daar zag ik wat optometrie allemaal kan betekenen voor mensen. Na mijn afstuderen heb ik een briefje geschreven aan de toenmalig directeur van de opleiding: ‘Ik heb veel ideeën; maak gebruik van mijn hoofd!’ Hij antwoordde dat hij mij voor twee uur per week kon aannemen. Daarnaast had ik een zelf opgezet optometrisch spreekuur in een oogkundige praktijk. Binnen twee jaar was ik meer op de HU dan in de oogheelkundige praktijk. In de jaren daarna ben ik mij steeds meer gaan verdiepen en verbreden, ook in het lesgeven. Docent zijn is een vak, daarnaast ben ik optometrist.”

“De opleiding professionaliseerde. We leunden steeds minder op de expertise uit Amerika en kwamen op eigen benen te staan. Ik heb een hoop onderwijsinnovaties meegemaakt. Bij de eerste vernieuwing zeiden ze: zo kunnen we zeker tien jaar verder. Maar we waren nog niet klaar of de volgende vernieuwing diende zich aan; door een ontwikkeling in de beroepspraktijk, een nieuw onderwijsinzicht of een wijziging in wet- en regelgeving. We zijn ons altijd blijven ontwikkelen.“

“Toen ik studeerde, werd ik echt gedrild. Ik mocht pas op stage als ik binnen twintig minuten allerlei onderzoeken achter elkaar foutloos kon uitvoeren. Je leerde veel vaardigheden en veel kennis naast elkaar, niet iedereen kon deze in de praktijk meteen aan elkaar knopen. Studenten gaf ik daarom mee zich meer te ontwikkelen tot een soort Lara Croft: iemand met allerlei tools tot haar beschikking, die zelf kan beslissen: om dít op te lossen, heb ik dát nodig. Tegenwoordig proberen we alle studenten deze professionele houding bij te brengen. Daarom staat klinisch redeneren bij ons centraal: de patiënt centraal zetten en via de anamnese en de juiste onderzoeken tot een differentiële diagnose en een plan van aanpak komen. Ook als dat betekent dat iemand andere zorg nodig heeft dan jij kan bieden. Je moet dus kunnen en durven samenwerken over de grenzen van je eigen beroep heen.”

“Zelf heb ik naast het onderwijs nog altijd mijn eigen droge-ogen-praktijk, waarin ik vooral veel uitbehandelde mensen zie. Mensen die er verloren bijlopen. Iedereen kijkt naar ze met een farmaceutische bril op. Maar als ik hun angst niet weghaal, niks doe met het stuk depressiviteit of met het feit dat ze niet kunnen slapen, dan zal geen oogdruppel ooit bij ze werken. Daarom werk ik interprofessioneel, met een fysiotherapeut, een somatisch therapeut, enzovoort. Ik ben blij dat we studenten steeds meer op die manier opleiden. Dat we niet wachten tot zij die ervaring opdoen in de beroepspraktijk, maar ze dat nu al meegeven in het onderwijs. Het net geopende HU GEZOND&WEL Centrum is daar een mooi voorbeeld van.”

“Wat is nodig om studenten op te leiden tot goede professionals? Het antwoord op die vraag is telkens anders. Vroeger had je een boek en daar gaf je les uit. Je moest studenten aansporen om ook buiten dat boek te kijken en te leren. Nu zijn er zoveel bronnen dat je studenten juist moet leren zich niet te verliezen in de materie. Daarbij moet je als docent niet te sturend zijn maar ze ook niet teveel laten zwemmen. Bovendien moet je ze niet alleen vakinhoudelijke kennis geven maar ze ook bekwaam maken in het sociale aspect van hun werk. Die balans vinden, daarin ligt een mooie taak voor onze leerteams. Die balans is voor iedereen anders. Begeleiding wordt dan ook steeds meer toegespitst op het individu.”

“De winst in die individualisering zit hem volgens mij vooral in de aandacht voor de complete student. Dus niet alleen: wat heeft hij of zij geleerd, maar ook: wat vindt de student moeilijk en waar excelleert hij juist in? Hoe kunnen we werken aan de moeilijke dingen en iemand optimaal laten profiteren van zijn talenten? Dat zorgt denk ik voor meer weerbaarheid in de eigen beroepspraktijk, na de studie. Het levert professionals op die stevig in hun schoenen staan.”

Meer over Mirjam van Tilborg vind je hier en hier.
Voor meer informatie over de opleiding Optometrie van Hogeschool Utrecht kun je hier terecht.