Hoe streven journalisten naar geloofwaardige liveblogs?

“Liveblogs zijn populair bij zowel publiek als journalisten”, vertelt Sebastiaan van der Lubben. “Het is een relatief jong journalistiek genre naast bestaande journalistieke genres, zoals interview, reportage en nieuwsbericht. Door de snelheid waarmee liveblogs worden geproduceerd, is er twijfel aan de geloofwaardigheid ervan. Ik wilde weten hoe die geloofwaardigheid tot stand komt. Daarnaar heb ik onderzoek gedaan.”

“Livebloggen is in de eerste plaats een sociaal evenement. Dat maakt het tot een andere activiteit dan individuele bijdragen aan nieuwsplatforms”, vervolgt Van der Lubben. Hoe publiceer je zo geloofwaardig mogelijk over gebeurtenissen die nog gaande zijn en omgeven met veel onzekerheid? Tijdens livebloggen blijken journalisten samen aan geloofwaardigheid te werken door bepaalde routines en conventies te volgen. Livebloggers, legt Van der Lubben uit, wegen voortdurend de relevantie en feitelijkheid van hun informatie af. “Ze rapporteren over het nieuws op het moment dat het gebeurt. Informatie die men als zeker en relevant ziet wordt onmiddellijk gepubliceerd. Als de informatie relevant maar onzeker is, of zeker maar irrelevant, rechtvaardigen journalisten hun publicatie voor het publiek, door bijvoorbeeld de onzekerheid te benoemen, gebruikmakend van voorbehouden, om zo verantwoording af te leggen over de gepubliceerde informatie.”

“Livebloggers voeren voortdurend onderling overleg over de inhoud van hun blogs. Op deze manier claimen, verwerven en rechtvaardigen zij kennis. Contact met collega’s is belangrijk, net als vakinhoudelijke expertise en technische, management- en organisatorische vaardigheden. Denk aan het stellen van vragen, kritisch evalueren en integreren van informatie afkomstig van collega’s of externe bronnen.

Ik trof een verschil aan tussen liveblogs die gaan over sport en politiek enerzijds en breaking news anderzijds. Voor de gierende actualiteit geldt de conventie dat minimaal twee journalisten het liveblog maken. Ze onderhouden continu contact met andere journalisten binnen hun organisatie. Livebloggende journalisten en hun directe collega’s moeten hun kennis dus delen en toegang bieden tot contacten en bronnen die nodig zijn voor het verkrijgen van betrouwbaarder informatie.”

“Tijdens crises hebben mensen de neiging om meer nieuws te consumeren, om onzekerheid te verlichten of verminderen. Er bestaat een sterke wederzijdse relatie tussen de behoefte aan nieuws en het gebruik van liveblogs. De respondenten in mijn onderzoek probeerden via liveblogs hun onzekerheid te verminderen, maar tegelijkertijd werden ze juist geconfronteerd met nieuwe onzekerheden als gevolg van het gekozen format. Daardoor hadden ze nóg meer behoefte aan nieuws. Zo worden mensen wellicht nieuwsjunkies. Het gebruik van een liveblog is een actieve manier om met een snel veranderende wereld om te gaan. Onzekerheden en fragmentatie blijken geen obstakels te zijn, maar motiveren het publiek om verder te verkennen, lezen en luisteren. Het is bijna vergelijkbaar met een detective- of avonturenspel. 

Geloofwaardigheid heeft ook te maken met het vervullen van verwachtingen. Maar dan moet je die verwachtingen wel kennen. Journalisten moeten vaker contact zoeken met hun publiek, vind ik. Dus als journalisten bij zichzelf te rade gaan, bijvoorbeeld over wat ze in de toeslagenaffaire anders hadden kunnen doen, ga dan niet te rade bij een collega, maar bij degenen die er slachtoffer van zijn geworden.”

“In september gaan studenten van de honoursklas Journalistiek onder mijn leiding experimenteren met het zelf maken van een slowblog over de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Slowblogs zijn ontstaan tijdens de coronacrisis en verder geëvolueerd sinds het begin van de oorlog in Oekraïne. Slowblogs hebben dezelfde verschijningsvorm als een regulier blog, maar de berichten zijn vaak langer, hebben een kop en staart en kennen een veel langere doorlooptijd; soms zelfs jaren, zoals in het geval van COVID-19. Ik wil graag met studenten vanaf september dagelijks bloggen over de campagne in Amerika. Dat lijkt me echt een fantastisch experiment!” 

Dr. Sebastiaan P. van der Lubben (1973) studeerde af aan de School voor Journalistiek in Zwolle en politieke wetenschappen in Leiden. Hij was docent journalistiek aan de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit Amsterdam en is nu werkzaam als docent politiek en onderzoek bij het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie aan Hogeschool Utrecht. Zijn promotieonderzoek heeft als titel Live Blog as Genre in Pursuit of Credibility.

Tekst: Mariek Hilhorst