Begeleiden van nieuwkomers op school

Sociaal Emotioneel Leren (SEL) is van belang voor alle leerlingen (Durlak et al, 2013), maar vraagt in het onderwijs aan nieuwkomers om afstemming. Te vaak zijn bestaande lessen te talig, wordt er te weinig rekening gehouden met de diversiteit aan culturele achtergronden en te weinig aandacht besteed aan het opbouwen van veerkracht. Op welke wijze kun je in het onderwijs aan nieuwkomers tot een passend aanbod SEL komen? In dit schoolontwikkelingstraject van 5 bijeenkomsten van 3 uur schetsen we een kader aan de hand van de vijf hoofdcompetenties van SEL (Van Overveld, 2017) en brengen we de ondersteuningsbehoeften van de doelgroep in kaart (Goedhart, 2018). Vervolgens worden schoolspecifieke doelen vastgesteld. Met de uitkomsten ontwerpt het team aan de hand van inspirerende voorbeeldlessen een SEL programma op maat voor onder-, midden-, en bovenbouw.

Tijdens de bijeenkomsten leer je via.

• achterliggende theorieën.
• filmpjes over interventies.
• weblectures van specialisten
• ervaringen van jezelf en de andere deelnemers.
• uitkomsten van recent onderzoek.
• artikelen uit vakbladen.
• voorbeelden van interventies en materialen je kunt inzetten.
• dialogen.
• casussen.
• vragenlijsten en reflectie-instrumenten.

1. De kern van taalontwikkeling en meertaligheid

Aan de hand van recente theoretische inzichten wordt de kern van taalontwikkeling en meertaligheid geschetst. We gaan daarbij uit van een brede benadering. We bespreken de visie op taal, de verschillende contexten waarin onderwijs aan nieuwkomers wordt verzorgd en het belang van een meerjarenbeleid. Drie vragen staan in deze bijeenkomst centraal:

• Wat weten we over taalontwikkeling in relatie tot alle andere ontwikkelingsgebieden?
• Wat betekent dit voor de inrichting van het onderwijs?
• Wat weten we over meertaligheid en waarom is het zo belangrijk dat we dit een plek geven?

2. Taalontwikkeling en meertaligheid in de praktijk

Deze bijeenkomst gaat het over de praktische toepassing van theoretische inzichten, het functioneel meertalig werken. Uitgangspunt is impliciet waar mogelijk, expliciet waar nodig. Daarbij draait het om drie belangrijke strategieën die richting geven aan het lesgeven in een meertalige context: interactie, taalsteun en de inzet van meertaligheid. De volgende vragen komen aan de orde:  

• Waarom is interactie zo belangrijk en hoe geef je dat vorm in onderwijs aan nieuwkomers?
• Op welke manieren kun je taalsteun (scaffolding) aanbieden en welke middelen zet je daarbij in?
• Hoe geef je hierbij aandacht aan de thuistalen?

3. Sociaal-Emotioneel Leren 

Aan de hand van internationale inzichten over het belang van Sociaal-Emotioneel Leren (SEL) onderzoeken we de betekenis ervan voor groepen leerlingen met een diversiteit aan ervaringen en  etnische- en taalkundige achtergronden. We hanteren daarbij de volgende vragen:

• Wat is de betekenis van Sociaal-Emotioneel Leren (SEL) en welke vraagstukken liggen er binnen de school?
• Wat zijn de ondersteuningsbehoeften van de leerlingen en wat betekent dit voor de rol van de leraar?
• Welke leermiddelen kunnen ingezet worden bij de lessen SEL aan leerlingen met een vlucht- en/of migratieachtergrond en hoe betrekken we de ouders hierbij?  

4. Trauma en Veerkracht

Door intensief onderzoek naar de impact van trauma is er de laatste jaren veel nieuwe kennis ontstaan. Naast het delen van deze nieuwe kennis richten we ons in deze bijeenkomst op de actieve rol van de school en de leraar in het ondersteunen van leerlingen met traumatische ervaringen. De volgende vragen staan daarbij centraal:

• Welke invloed hebben traumatische ervaringen op de ontwikkeling van leerlingen?
• Wat kan de leraar en wat kan de school doen om de veerkracht te vergroten? 
• Hoe kunnen de school, ouders en externen samenwerken om de ondersteuning van leerlingen met trauma af te stemmen en elkaar daarin te versterken?

5. Ouderbetrokkenheid en/of culturele responsiviteit

Vanuit de wetenschap dat ouderbetrokkenheid een belangrijke bijdrage kan leveren aan de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen streven wij naar educatief partnerschap. Voor ouders van leerlingen met een vlucht- en/of migratieachtergrond is dit niet altijd een vanzelfsprekendheid. Tijdens deze bijeenkomst staan daarom de volgende vragen centraal:  

• Hoe start je een samenwerkingsrelatie met ouders met een vlucht- en/of migratieachtergrond?
• Op welke wijze kun je met hen samenwerken ten gunste van de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van hun kind?
• Wat vraagt dit van de houding en de communicatie van de leraar?

* Het is ook mogelijk om de bijeenkomst geheel te wijden aan culturele responsiviteit in het onderwijs.

Het doel van de cursus is: theoretische achtergronden, handreikingen voor in de praktijk, kijk-, lees- en luistertips voor verdere verdieping.

Na deze Post-hbo opleiding Begeleiden van Nieuwkomers op school heb je kennis opgedaan over: 

1. De kern van taalontwikkeling en meertaligheid

• internationale en nationale wetenschappelijke inzichten mbt taalontwikkeling en meertaligheid
• praktijkvoorbeelden mbt het begeleiden van de taalontwikkeling en het inzetten van meertaligheid 
• visies op taalontwikkeling en meertaligheid
• organisatie van onderwijs aan nieuwkomers
• de brede intake
• afstemmen op de ondersteuningsbehoeften van nieuwkomersleerlingen
  

2. Taalontwikkeling en meertaligheid in de praktijk

• functioneel meertalig werken
• het belang van interactie en hoe dat vorm te geven
• DAT en CAT
• interactieve en geplande scaffolding 
• thematisch onderwijs
• handreikingen voor in de praktijk

3. Sociaal-Emotioneel Leren als basis

• de betekenis van sociaal-emotioneel leren (SEL);
• vraagstukken in de praktijk
• leerdoelen en ondersteuningsbehoeften;
• de rol van de leraar;
• leermiddelen die ingezet kunnen worden bij de lessen SEL aan leerlingen (en ouders) met een vluchtelingen- en/of migratieachtergrond.

4. Trauma en Veerkracht

• de invloed van traumatische ervaringen op de ontwikkeling van leerlingen
• de rol van de school
• de rol van de leraar
• praktische handreikingen
• specialistische ondersteuning 
• samenwerking met leerlingen, ouders en therapeuten
  

5. Ouderbetrokkenheid en/of culturele responsiviteit

• de betekenis van educatief partnerschap en ouderbetrokkenheid
• verschillende vormen van ouderbetrokkenheid
• de effecten van ouderbetrokkenheid
• de rol van de school en de leraar
• een responsieve houding met betrekking tot de thuistaal en culturele achtergronden
• internationale en nationale praktijkvoorbeelden die werken

De post hbo cursus Begeleiden van Nieuwkomers op school kost €450, vrij van btw. Hier zijn de lesmaterialen bij inbegrepen. Wil je een verdiepingsmodule volgend? De kosten per module zijn €450, vrij van btw.

Wil je het schoolontwikkelingstraject SEL-lessen aan Nieuwkomers inkopen? Voor meer informatie, afstemming en het doen voor een offerte mail naar Ria.Goedhart@hu.nl of Jacques.Verheijke@hu.nl.  

In de cursus Begeleiden van Nieuwkomers op school en het schoolontwikkelingstraject SEL-lessen voor nieuwkomers vindt voortdurend een wisselwerking plaats tussen de eigen praktijksituatie en theoretische inzichten.