“Maak ruimte in les voor persoonlijke betrokkenheid bij maatschappelijke vraagstukken”

“Tijdens mijn studietijd voelde ik heel sterk de behoefte om mezelf te kunnen verhouden tot grote maatschappelijke vraagstukken die er speelden. Maar tijdens mijn school- en studietijd werd hier nauwelijks bij stilgestaan, ik werd er niet mee geholpen. Dat merkte ik ook bij anderen. Vanuit die ervaring ben ik dit onderzoek gaan doen”, vertelt Koen Wessels, promovendus bij het lectoraat Normatieve Professionalisering. “De school wordt vaak benaderd als een afgesloten plek waar je als leerling klaargestoomd wordt voor ‘later’ en toewerkt naar een eindtoets. Er is weinig ruimte voor de ervaringen, gedachtes en gevoelens van leerlingen rondom vragen en uitdagingen die er hier en nu toe doen”, erkent ook René Luiten, docent bij de lerarenopleiding van de HU. Hij vervolgt: “We horen regelmatig van studenten dat leraren vooral aan het zenden zijn tijdens de lessen, ze zitten vast aan het curriculum. Om daar verandering in te brengen, is er een andere mindset nodig bij docenten.” In zijn onderzoek heeft Wessels samen met twaalf docenten, waaronder Luiten, inzichtelijk gemaakt waar de belemmeringen maar ook de kansen liggen om tijdens de les juist wel in te spelen op de persoonlijke betrokkenheid van leerlingen bij maatschappelijke thema’s.

“In het onderzoek heb ik er bewust voor gekozen om niet het onderwijssysteem te willen veranderen. Ik heb juist gekeken naar de speelruimte binnen het systeem. Met de twaalf docenten als basis heb ik perspectieven ontwikkeld die docenten kunnen helpen die speelruimte te vinden en te benutten. Hierin stond het begrip verstrengeling voorop. Het betekent dat we als mensen altijd met elkaar en de maatschappelijke uitdagingen van onze tijd verbonden zijn, of we dat nu willen of niet, en bovendien dat in de verbondenheid altijd sprake is van wederzijdse beïnvloeding en afhankelijkheid”, vertelt Wessels.

“Zoals René al aangaf is een andere mindset nodig om vanuit verstrengeling les te geven. Er is een visie op onderwijs nodig die verder gaat dan individuele leerdoelen. Een visie die nadruk legt op het aangaan en onderhouden van betekenisvolle relaties met elkaar en op een collectieve commitment aan een gezamenlijke toekomst. Als je die andere mindset hebt, moet je het nog in de praktijk zien te brengen. Hoe creëer je ruimte in de les voor persoonlijke betrokkenheid en hoe kanaliseer je de energie die hierbij vrijkomt, zodat nieuwe inzichten kunnen ontstaan? Opmerkzaamheid en een open houding tijdens de les zijn hierbij cruciaal. Iets wat niet bij alle leraren vanzelf komt en oefening en aandacht vereist. Daarnaast is het belangrijk dat je in je handelen trouw blijft aan jezelf en een doorleefde pedagogische opgave. Dit vergt een doorgaand proces van reflecteren op en vormgeven aan professionele integriteit.”

De uitdaging is nu: hoe krijgen we dit bij de leraren, zegt Luiten. “Ik vind het belangrijk dat dit onderzoek zijn weg gaat vinden naar de praktijk. De focus ligt nu teveel op de onderwijsresultaten, ook binnen mijn opleiding. Door drukte val je toch snel terug op het blind doorlopen van je curriculum. Er is dus echt een verandering nodig in de mindset van de leraren, en hun opleiders.”

“Dat is ook mijn ambitie. Ik zou hier heel graag met de docenten van de HU over in gesprek gaan en willen kijken of deze inzichten kunnen worden meegenomen in onze lerarenopleidingen. Dat is toch de meest logische plek waar je deze ontwikkeling in gang kan zetten”, sluit Wessels af.