PD-kandidaat Anita Boerema start onderzoek naar verantwoord AI-gebruik
Al tijdens haar studie psychologie raakte Anita geïnteresseerd in de relatie tussen mens en technologie. Na haar afstuderen ging ze aan de slag in het veld van HR en IT, vanuit de vraag: hoe kan je technologie inzetten om het werk en werkveld te verbeteren? “Werken is een belangrijk onderdeel van ons leven, als we de kwaliteit daarvan kunnen verbeteren, heeft dat veel impact. Technologie biedt een wereld aan mogelijkheden, maar je moet het wél goed weten in te zetten. De laatste tijd zien we de bij HR de rol van AI steeds grote worden. Ik vind het interessant om te zien hoe daarmee wordt omgegaan, juist omdat HR over mensen gaat.”
Papieren werkelijkheid
Anita zag directeuren en managers AI al snel omarmen als handige tool, zonder veel oog te hebben voor de risico’s. ”Zo ligt het gevaar van automation bias op de loer: de neiging van mensen om suggesties van geautomatiseerde systemen snel voor waar aan te nemen. Dat kan leiden tot een overmatige afhankelijkheid van technologie, waardoor mensen hun eigen oordeel niet meer gebruiken. Hoe voorkom je dit? Ik ben hierover in gesprek gegaan met ethics- en governance-afdelingen en kwam erachter dat er bij veel organisaties best veel op papier staat over verantwoord AI-gebruik. Het blijft echter vaak bij een papieren werkelijkheid. Er wordt te vaak gedacht: als een tool aan alle privacyregels en dergelijke voldoet, dan komt het verder wel goed. Maar zo werkt het niet.”
Weg van de minste weerstand
De stap van papier naar praktijk heeft veel te maken met psychologie, de studie waar het voor Anita mee begon. “Mensen kiezen altijd de weg van de minste weerstand. Dus ook al heb je als beleidsregel dat ChatGPT niet gebruikt mag worden voor werk; mensen doen het vaak tóch even. Gewoon, omdat het handig is. Het is een grote uitdaging mensen te laten inzien dat AI-beleid ook in hun eigen belang is.”
"De focus ligt op het komen tot gevalideerde oplossingen die daadwerkelijk te implementeren zijn. Dat spreekt mij erg aan"
AI-geletterdheid
En toen kwam de HU op haar pad. Anita zag dat de hogeschool een Professional Doctorate onderzoek had uitgeschreven naar responsible applied AI, ofwel het verantwoorde gebruik van AI in de praktijk, door hele organisaties heen. Ze reageerde en werd aangenomen. “De overkoepelende vraag van mijn onderzoek is: wat moeten de mensen in het proces – de ontwikkelaar, de product owner, de business owner, managers, eindgebruikers – wat moeten zij kunnen en weten om een verantwoorde schakel in het proces te zijn? Dat begint met AI-geletterdheid: het vermogen om AI-toepassingen te begrijpen, kritisch tegemoet te treden en verantwoord te gebruiken. Vervolgens ga ik onderzoeken hoe organisaties mensen daarin het best kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld met de inrichting van processen en met trainingen. Ten slotte ga ik kijken hoe we tools zo kunnen inrichten dat ze mensen ondersteunen om daadwerkelijk hun verantwoordelijkheid te pakken.”
Hoogst haalbare graad
Waar PhD het hoogst haalbare is in theoretische kennis, is de Professional Doctorate (PD) de hoogst haalbare graad in toegepaste kennis. De PD maakt een doorlopende leerlijn mogelijk, van Associate degree via bachelor en master tot doctorate. Het helpt professionals op te leiden die bijdragen aan de grote maatschappelijke vraagstukken van deze tijd, zoals digitalisering, klimaatverandering en de energietransitie.
Anita: “Ik heb lang gedacht dat ik misschien maar eens een mijn PhD moest gaan halen. Maar als je eenmaal werkt, is het moeilijk om weer de stap te maken naar de academische bubbel. Bovendien, dit vraagstuk gaat over het van een papieren werkelijkheid komen tot praktische oplossingen. Het zou gek zijn om dan een paper als eindproduct te hebben. Een Professional Doctorate staat veel meer in de praktijk. De focus ligt op het komen tot gevalideerde oplossingen die daadwerkelijk te implementeren zijn. Dat sprak mij erg aan.”
Flexibel blijven
Anita krijgt de ruimte om zelf het onderzoek op te zetten, samen met haar praktijkpartners, KPN, Alliander en Randstad. “We leggen niet het hele traject vast, we willen flexibel blijven om op nieuwe ontwikkelingen te kunnen inspelen. AI ontwikkelt zich zó snel, je wil daar als onderzoeker in kunnen meebewegen. Een Professional Doctorate biedt die flexibiliteit.”
“Ik vind dit een mooie kans, na tien jaar werkervaring. Onze generatie moet nog lang doorwerken, terwijl de wereld snel verandert. Het is daarom goed jezelf te blijven ontwikkelen, als professional en als persoon.”
