Platform Journalistiek & AI gelanceerd

Op het platform www.journalistiek-en-ai.nl vind je toegankelijke, journalistieke voorbeelden van AI met lesopdrachten die daarop aansluiten. Je ontdekt in de opdrachten hoe AI modellen (globaal) werken, welke ethische vragen er spelen, waar je bij stil moet staan als je een AI tool gaat gebruiken en hoe je als journalist effectief kunt samenwerken met AI-experts. Daarbij is technologische voorkennis niet nodig. Verhalen en praktische voorbeelden van toepassingen van AI in de journalistiek zijn het uitgangspunt van het platform.

Zo vind je bijvoorbeeld een succesvolle toepassing van AI door de Groene Amsterdammer, maar ook hoe je bij het gebruik van AI de mist in kunt gaan. Denk daarbij aan een gezichtsherkenningstool voor examens die met te weinig diverse data getraind is en daardoor getinte studenten niet herkend.

De voorbeeldverhalen en het lesmateriaal van het platform sluiten goed aan bij bestaande vakken zoals ethiek, datajournalistiek en research. ‘De uitleg van de toepassing van AI op het platform is heel toegepast en behapbaar. Momenteel zijn we bezig het platform binnen de opleiding journalistiek een plek te geven. Dat doen we samen met docenten. Daarbij blijven we de website aanvullen met nieuwe voorbeelden en opdrachten om deze up-to-date te houden en bij te blijven met de laatste ontwikkelingen op het gebied van AI,’ vertelt onderzoeker Nele Goutier.

Tijdens de VNOJ-dag gaven Goutier en Brugman tijdens een workshop verschillende voorbeelden hoe AI in de journalistiek gebruikt wordt. Vervolgens gingen deelnemers van de tien journalistiekopleidingen in Nederland en Vlaanderen direct aan de slag met één van de opdrachten van het platform. Ze trainden een AI model die grote hoeveelheden tweets analyseert op sentiment (zijn mensen positief of negatief). Dat deden ze voor een casus over Arjen Lubach. ‘In tweetallen voerden deelnemers zelf labels in en dat is nog niet zo makkelijk. Subjectiviteit ligt hier snel op de loer en uitkomsten zijn soms lastig te duiden. Deelnemers kwamen er al snel achter dat wat je erin stopt, ook is wat het AI model leert. Daarbij leerden ze wat zo'n model voor hen kan betekenen en waar je kritisch en alert op moet zijn als je een AI model gebruikt,’ aldus Goutier.

Het platform is het resultaat van het tweejarig onderzoeksproject van Blackbox naar Glassbox. Dit project draaide om de vraag in hoeverre journalisten in Nederland AI gebruiken en daarbij stilstaan. ‘We zijn het project gestart omdat uit ons onderzoek bleek dat journalisten niet actief bezig zijn met de invloed van AI in hun werk, maar AI wel invloed heeft op hun werk. Basiskennis bij journalisten over AI is dus nodig. Daarbij onderscheiden wij duiders en toepassers van AI. Niet iedere toekomstige journalist hoeft actief met AI te kunnen werken. Dat is echt een specialisme. Wel moet elke journalist zich ervan bewust zijn waar en hoe AI een rol speelt en wat daar de gevolgen daarvan zijn. Je moet als journalist weten welke vragen je erover kunt of zelfs moet stellen. Ook is het handig als je weet waar AI van toegevoegde waarde kan zijn en hoe je kunt samenwerken met AI-experts. Ons doel is om dat soort vaardigheden te faciliteren. Wij vinden dat je niet van een opleiding journalistiek kan afstuderen zonder ooit te hebben nagedacht over AI.’ aldus Goutier.

Het platform richt zich in de eerste plaats vooral op journalistiekdocenten en studenten. ‘Daarom hebben we tijdens het onderzoek gesproken met journalistiek docenten, onderzoekers en AI experts. Door deze partijen samen te brengen en het platform te bouwen hopen we een faciliterende rol te spelen in het Nederlandstalig journalistiek onderwijs en betere verbinding te leggen tussen toekomstige journalisten en programmeurs.’

Binnen het project is nauw samengewerkt met de NOS, RTL Nieuws, de Ombudsman van de NPO, Stichting Beeld en Geluid, de Universiteit van Wageningen, de Universiteit van Wenen en Fontys Hogeschool. Het onderzoeksproject stond onder leiding van het lectoraat Kwaliteitsjournalistiek in Digitale Transitie van de HU. De onderzoekers zijn bijgestaan door AI-experts Laurens Vreekamp en Rik Bos.

Omdat Artificial Intelligence snelle ontwikkelingen doormaakt, is het platform continu op zoek naar nieuwe voorbeelden en ideeën. Heb jij die? Laat het weten via journalistiek-en-ai@journalismlab.nl. Hier kan je ook vragen stellen over het platform. Via hetzelfde mailadres kan je gratis een wachtwoord opvragen en toegang krijgen tot alle antwoordmodellen bij de opdrachten op het platform.