Studiedag Nieuwkomersonderwijs: Liefde voor alle talen

Voor wie is de studiedag?

Deze studiedag wordt georganiseerd voor iedereen die onderwijs verzorgt aan nieuwkomers. Denk aan onderwijsondersteuners, leraren, begeleiders en leidinggevenden in het basis-, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs.

Het programma duurt van 10.00 - 16.00 uur. Je wordt ontvangen met koffie, thee en een lekkernij. Kies daarna uit meerdere activiteiten. De kosten zijn € 375,-. Meld je aan onder het kopje 'Meer informatie en aanmelden' verderop op deze pagina.

Wat kun je verwachten?

Het wordt een boeiende dag. Laat je bijpraten door experts op het gebied van taalontwikkeling, meertaligheid, sociaal-emotioneel leren, trauma, educatief partnerschap en culturele responsiviteit. Zij bieden lezingen en workshops over recent onderzoek, nieuwe inzichten, actuele uitgaven, bruikbare handvatten en verantwoorde materialen. Ook is er plaats voor ervaringsverhalen en muziek.

Van leesbevordering tot veerkracht: keuze uit 14 workshops

Onderaan deze pagina vind je meer informatie over de 14 workshops waaruit je, verdeeld over 2 rondes, uit kunt kiezen. Laat je bijvoorbeeld inspireren door 'De kracht van zang' en 'Cultureel Responsief Lesgeven'. Of wordt bijgepraat over 'Inclusief onderwijs in meertalige contexten' of 'In de invloed van meertaligheid op het leren lezen'. Er is keus genoeg.

Waarom deze dag?

Sinds 2015 verzorgen gespecialiseerde docenten van het Instituut voor Onderwijs en Onderwijs (IvOO) van de HU de post-bachelorcursus Begeleiden van Nieuwkomers op school, de post-hbo-opleiding Onderwijs aan Nieuwkomers, de mastermodule Nieuwkomersonderwijs of een nascholingsaanbod op maat. Verbonden aan lectoraten, expertteams, taalscholen, taal- of expertisecentra houden zij nauwgezet nieuwe ontwikkelingen bij, doen onderzoek, publiceren en/of ontwerpen zij methodieken en professionaliseringsactiviteiten.

Kortom, de ontwikkelingen staan niet stil. Dus kom naar de studiedag op14 februari, laat je bijpraten en deel mee.

1. Workshop van Marianne Hop: Ervaringsverhalen in jeugdliteratuur

De eerste vraag die de leraar zich stelt als een leerling trauma-gerelateerd gedrag laat zien is: Wat heeft dit kind meegemaakt (Winfrey & Perry, 2021)? Doel is het verhaal van het kind leren begrijpen. Nieuwkomersleerlingen en ouders zijn er echter nog niet altijd aan toe hun ervaringen met je te delen. Dat vraagt om geduld en je beschikbaarheid tonen: Ik ben er om naar je te luisteren. Inzicht krijgen in de ervaringsverhalen van nieuwkomers helpt de leraar hun verhalen beter te begrijpen. Deze getuigen van ingrijpende ervaringen, maar ook van veerkracht en de belangrijke rol die anderen daarbij kunnen spelen. Bij het ontwikkelen van die veerkracht willen wij nieuwkomersleerlingen in het onderwijs graag ondersteunen. En daarbij kan de leraar, brugfiguur, sportleraar, vriendje, moeder van een medeleerling (Coppens, 2024) een belangrijke rol spelen. Duik mee in de wereld van de (jeugd) literatuur met ervaringsverhalen. Marianne vertelt, leest voor, toont en bespreekt hoe je deze boeken in kan zetten voor jezelf, in het team, tijdens professionalisering, of juist in de bibliotheek of de klas. Hoe pak je dit aan? Hoe ga je daarover vervolgens in gesprek? Wat betekent dit voor je dagelijkse praktijk en het belang van leerlingen?

2. Workshop van Ilona van den Boogert - van den Beemt: Ondersteuning ouders bij taalontwikkeling

De taalontwikkeling van een kind begint niet in het klaslokaal, maar thuis. Ouders spelen een cruciale rol in de taalontwikkeling van hun kind. Onderwijsprofessionals kunnen daarbij een belangrijke ondersteunende rol spelen (Bakker et al., 2013). Maar hoe geef je dit effectief vorm? Dit kan een zoektocht zijn, vooral in nieuwkomersonderwijs waar talige en culturele verschillen meespelen. De aanpak Thuis in Taal biedt een krachtig en wetenschappelijk onderbouwd kader om deze samenwerking met ouders op te bouwen (Van der Pluim, 2020). De methode bestaat uit zeven concrete stappen om de taalontwikkeling van kinderen samen met ouders te versterken. Deze aanpak is ook toepasbaar in nieuwkomersonderwijs en geeft handvatten om effectief met ouders samen te werken aan de taalontwikkeling van hun kind, ongeacht hun taalachtergrond. Wil jij de taalontwikkeling van jouw leerlingen een flinke boost geven in samenwerking met ouders? Kom dan naar deze workshop. Je krijgt praktische adviezen en inzichten gebaseerd op een bewezen effectieve aanpak. Samen maken we het verschil voor de taalvaardigheid van jouw leerlingen.

3. Workshop van Maaike Mayer: De kracht van zang

Desmond Tutu liet als voorzitter van de Waarheids- en Verzoeningscommissie in 1996 zien hoeveel kracht zang heeft. Als emoties te hoog opliepen, legde hij gesprekken stil en stelde hij voor om te gaan zingen. Hij verbond mensen door samen te zingen (Children of the light, 2014). Naast dat muziek verbindt (Uhlig et al., 2017; Cirelli, 2018; Schäfer et al., 2020) heeft samen zingen ook effect op de taalontwikkeling. De koppeling van taal en zingen versterkt de verwerving van (een vreemde) taal; de klanken, de grammatica, de woordenschat en de melodie in de uitspraak (Linnavalli et al., 2018; Lee et al., 2020; Degrave, 2020). In haar workshop benadrukt Maaike het belang van het integreren van muziek- en zanglessen, net zoals binnen het Finse curriculum, in het dagelijkse schoolleven (SLO, 2019). Het draagt bij aan een krachtige taalleeromgeving, omdat muziek groepsverbondenheid bevordert, betekenisvol is, interactie stimuleert en goed aansluit bij thematisch onderwijs (Frijns, 2019). Zingen biedt daarbij de mogelijkheid om elkaars taal en cultuur te verkennen, door het luisteren naar elkaars muziek, het vergelijken van woorden en klanken, en het bespreken van de inhoud van de teksten. In deze actieve en inspirerende workshop neemt een muziekdocent van ‘Sounds for Freedom’ je mee in hun speciaal voor nieuwkomersklassen ontwikkelde methode en brengt deze samen met jou in de praktijk. Ook geeft Maaike een toelichting over het positieve effect van zingen op de taalontwikkeling van nieuwkomers.

4. Workshop van Esmeralda Akdag: Pijlers van Veerkracht in het onderwijs aan Nieuwkomers

"Eén van de zaken die we altijd proberen te benadrukken aan leerkrachten, is hoe belangrijk en krachtig hun rol is in het leven van een individu. Ze hebben de mogelijkheid om iemand letterlijk een leven lang te beïnvloeden. Het lastige is echter dat ze zich hier vaak niet van bewust zijn, omdat het juist die kleinste momenten zijn — momenten waarop iemand zich écht gerespecteerd en gehoord voelt — die een blijvende impact hebben" (Perry, 2023). Kinderen uit nieuwkomersgezinnen hebben vaak veel meegemaakt. Het versterken van hun veerkracht is essentieel voor een gezonde ontwikkeling en helpt hen beter om te gaan met toekomstige uitdagingen. Door de leerlingen of in jouw klas of op jouw school een veilige en voorspelbare omgeving te bieden, waar sterke relaties en emotionele regulatie centraal staan, kun je leerlingen helpen om hun eigen emoties te begrijpen en hoe met deze om te gaan. Kennis van de zogenoemde "pijlers van veerkracht" (Coppens, 2024) kunnen jou helpen hier vorm aan te geven.  Aan de hand van praktijkvoorbeelden ontdek je in deze workshop hoe je als professional een cruciale rol kunt spelen in het bouwen aan veerkracht door het leren toepassen van deze pijlers. Als leerkracht, intern begeleider, brugfunctionaris of andere sleutelfiguur rondom deze leerlingen leer je hoe je met eenvoudige, concrete stappen een groot verschil kunt maken in het leven van deze leerlingen.

5. Workshop van Nelske van der Veer: In de invloed van meertaligheid op het leren lezen

Een aanzienlijk aantal kinderen in Nederland leert op school lezen in een andere taal dan de thuistaal. Het proces van leren lezen is één van de belangrijkste ontwikkelingen op de basisschool. Wat als dat leren lezen niet vanzelf gaat? Mogelijk is er sprake van dyslexie. Bij meertalige kinderen wordt echter minder vaak dyslexie vastgesteld dan bij Nederlandstalige kinderen. Om voor een diagnose dyslexie in aanmerking te komen, moet worden aangetoond dat kinderen voldoende kansen hebben gehad om te leren lezen in het Nederlands (Scheltinga, 2020). Dat verschilt niet van de eisen rondom de doorverwijzing van eentalige kinderen. Scholen, die verantwoordelijk zijn voor de doorverwijzing, hebben moeite met het onderscheid tussen factoren die samenhangen met de tweedetaalverwerving en factoren die samenhangen met het technisch leesproces (Berends & de Bruin, 2017; Lenhard & Lenhard, 2018). Wat is eigenlijk de invloed van meertaligheid op het leren lezen? En hoe kun je dyslexie signaleren bij de meertalige kinderen in je groep? Interessante vragen waar we ons over gaan buigen op vrijdag 14 februari.

6. Larissa Reijsmeijer- Koops Workshop van: Is er sprake van trauma?

Uit onderzoek blijkt dat er sprake is van "een wederkerige relatie tussen de Nederlandse taalvaardigheid en het traumagerelateerd welbevinden van leerlingen" (Leeuwestein, 2024, p. 148). Bij leerlingen met trauma is het daarom extra belangrijk eerst in te zetten op veiligheid, ontspanning en relaties, maar hoe weet je of er sprake is van trauma? Reijsmeijer (2018) ontwikkelde voor haar Masteropleiding Expert in het Nieuwkomersonderwijs (2018) een screeningsinstrument dat sindsdien gebruikt wordt op de Nieuwkomersschool waar zij werkzaam is. Recent ontwikkelde Leeuwestein (2024) een screeningsinstrument om het psychologisch welbevinden van jonge vluchtelingleerlingen in kaart te brengen. Reijsmeijer probeerde het screeningsinstrument van Leeuwestein uit in de praktijk en deelt op 14 februari haar bevindingen rondom de vraag: Hoe helpt een screeningsinstrument de leraar traumagerelateerd gedrag herkennen in de klas en daar adequaat op te reageren?

7. Workshop van Eveline Wouters: Meertaligen ondersteunen bij het leesonderwijs

In de bijdrage van Eveline staat de recent uitgekomen overzichtspublicatie “meertaligen ondersteunen bij het leesonderwijs” centraal. Aan de orde komt een overzicht van de beschikbare kennis, de samenhang tussen meertaligheid, begrijpend leesonderwijs en leesmotivatie én de koppeling met het handelen in de klas. Na afloop heb je zicht op wat ertoe doet bij het lezen met begrip in een meertalige context.

8. Workshop van Sharon Oe: Empathie

"Leerlingen hebben behoefte aan zowel spiegels als ramen", dat stelde de onderwijspedagoog Emily Style al in de jaren ’80. Een spiegel is een verhaal dat jouw cultuur toont. Je kunt je herkennen en terugvinden in wat je ziet, leest en hoort. Een raam geeft je inkijk in de ervaringen van de ander. Je oefent empathie, het je inleven in de ander. Het benadrukt de sense of belonging (het gevoel van erbij horen), wat essentieel is voor zowel persoonlijke als collectieve ontwikkeling. Het oefenen van empathie in een cultureel diverse klas vraagt van de leraar om aanpassingen in attitude, het curriculum én een interculturele dialoog. De empathische houding van een onderwijsprofessional kenmerkt zich door het vermogen om het perspectief van de ander in te nemen, niet te oordelen, emoties bij anderen te herkennen en deze emoties terug te geven (Brown, 2015). Het curriculum vraagt om lesmateriaal dat zowel spiegels als ramen bevat. De interculturele dialoog kan ondersteund worden door het interculturele competentiemodel van Beschermjassen (2019). Sharon staat op 14 februari in haar workshop stil bij het begrip empathie, wat dit vraagt van de leraar en het curriculum en gaat aan de slag met het competentiemodel van Beschermjassen bij het voeren van een open dialoog met leerlingen en/of ouders uit een andere cultuur, of met een andere achtergrond dan jijzelf.

9. Workshop van Aurora: Rijke teksten

10. Workshop van Clarisa: Zorg voor de leraar bij ingrijpende ervaringsverhalen

11. Workshop van Carmen: Inclusief onderwijs in meertalige contexten

"Hoe geven we op school inclusief onderwijs in meertalige contexten? Welke mindset brengen onderwijsprofessionals mee? Welke kennis en visie staat er in het bestuur centraal om inclusief onderwijs in meertalige contexten te faciliteren? Welke didactiek is effectief in een meertalige context? In de regio Utrecht werken we met Professionele Leergemeenschappen (PLG’s) die zich buigen over deze vraagstukken. Leidend voor de vragen is het kennishuis van het onderzoeksprogramma SPRONG meertaligheid van Hogeschool Utrecht. Wil jij ook aan de slag met een PLG rond meertaligheid op school of op bestuursniveau? Wij gaan graag met je in gesprek op 14 februari.

12. Workshop van Ria Goedhart: Cultureel Responsief Lesgeven

Onderzoek toont aan dat een gebrek aan culturele afstemming tussen leraren en leerlingen, een negatieve impact heeft op de prestaties van leerlingen (Irving, 1989). Cultureel Responsief Lesgeven biedt een waardevol perspectief. Leraren verwerken daarbij doelbewust de talige en culturele achtergronden van leerlingen en ouders in het onderwijs. Dat resulteert niet alleen in het vieren van een feestdag of een bezoekje aan een gebedshuis, maar betreft vooral bewustwording. De verschillen worden niet langer als probleem gezien, maar als een verrijking van het onderwijs in de klas (Alhanachi, 2023). Wat vraagt dit van de leraar en het onderwijs? In deze workshop delen we inspirerende voorbeelden van het bewust inzetten van de rijkdom van verschillen op school.

11. Workshop van Carmen: Inclusief onderwijs in meertalige contexten

Onderzoek toont aan dat we positieve effecten mogen verwachten op de ontwikkeling van kinderen als ouders voorlezen (Bakker et al., 2013). Ouders zijn zich daar echter niet altijd van bewust of hebben advies nodig hoe hieraan vorm te geven. Tal van externe organisaties zetten in op het betrekken van ouders bij de taalontwikkeling van hun kinderen. ‘Lezen op Recept’ richt zich specifiek op het jonge kind. Onderzoek toont aan dat de werkwijze effectief is (Stichting Lezen, 2024). “Bij jonge kinderen zijn prentenboeken een prima bron voor kennis, begrip en woordenschat, althans als het voorlezen interactief gebeurt en de illustraties veel vertellen over de gebeurtenis (Hajer & Spee, 2027, p. 24). Bij ‘Lezen op recept’ informeren zorgprofessionals op het consultatiebureau ouders over de impact van voorlezen en krijgen instructie hoe hier vorm aan te geven. Het programma draagt bij aan het creëren van een taalrijke omgeving, ouders krijgen een voorleesboekje als stimulans om voor te lezen en er wordt samengewerkt met de BoekStartcoach van de Bibliotheek. Ans was betrokken bij de pilot van ‘Lezen op recept’ als beleidsadviseur Onderwijskansenbeleid bij de gemeente Bergen op Zoom. In haar workshop neemt ze deelnemers mee in het belang van voorlezen bij jonge kinderen en de organisatie, opbrengsten en het vervolg van dit leesbevorderingsproject.