Waarom de trilvork wél succesvol is (en de stappenteller niet)

De belangrijkste reden waarom mensen stoppen met het gebruik van hun stappenteller? Niet om een gebrek aan motivatie. Het is simpelweg omdat het ding stuk gaat of ze hem kwijtraken. Kennelijk zijn mensen wel tevreden met het gebruik. Maar er meer van lopen? Dat doen ze doorgaans niet, stelt Sander Hermsen, onderzoeker bij het HU-lectoraat Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein (PubLab), in zijn promotieonderzoek. “Dergelijke sensors zijn superhandig om een gerichte vraag te beantwoorden, namelijk: hoeveel loop ik? Méér kun je er eigenlijk niet van verwachten. De kracht van gedragsverandering door gadgets zit in het handelingsperspectief: ze moeten je direct sturen op je gedrag. Dat is het interessante aan de trilvork.”

Deze vork – de 10sFork - gaat heel zachtjes trillen als iemand (te) snel eet. Nuttig, want een rustig en gelijkmatig eettempo is belangrijk als je probeert af te vallen of als je spijsverteringsklachten hebt. “De vork geeft precies antwoord op de vraag hoe snel je eet én geeft feedback op het moment dat je jouw gedrag kan aanpassen.” Schamen mensen zich niet om zo’n vork te gebruiken? “Ik ben ermee in de kantine gaan zitten, bij andere mensen aan tafel. Na afloop vroeg ik of hen iets was opgevallen aan mijn bestek. Dat was niet het geval. Belangrijk, want je wil dat mensen hem overal kunnen gebruiken. Eten is meestal immers een sociale aangelegenheid.”

“Nudging, feedbacktechnologie, VR; bij elke nieuwe technologie denken mensen dat ze dé toverstaf in handen hebben voor gedragsbeïnvloeding. Die voorspelling komt nooit uit”, stelt Hermsen. “De mens laat zich nu eenmaal moeilijk sturen.” De grootste praktijkwinst van zijn onderzoek is volgens hem dan ook dat er nu een kader is om dit soort technologieën realistisch te boordelen. Dat kader geeft drie voorwaarden voor succes. “De feedback moet direct komen als het negatieve gedrag zich voordoet. Vervolgens moet het mogelijk zijn je gedrag daar meteen op aan te passen. Ten derde moet de informatie een vrij kanaal gebruiken. Je wil geen berichtjes ontvangen onder het eten, of feedback met geluid of licht. De trilvork geeft tactiele feedback, dat stoort niet”, aldus Hermsen.

Zijn onderzoek laat overtuigend zien dat die trilvork werkt. Na een korte training eten mensen die de vork gebruiken langzamer dan mensen die geen feedback kregen. De experimentele groep verloor zelfs wat gewicht én bleef langzamer eten nadat zij de vork weer hadden ingeleverd. De perfecte nudging tool, dus? Hermsen: “Waar de trilvork niet voor kan zorgen, is motivatie. Ik werkte in dit onderzoek met mensen die al bij de diëtist liepen en dus bezig waren een erkend probleem op te lossen. Als je zomaar mensen – ook mensen met overgewicht – vraagt de vork te testen, zijn ze er ook enthousiast over. Maar als je hen vervolgens vraagt of ze hem nu ook daadwerkelijk gaan gebruiken, zeggen ze: nee, waarom?” Die motivatie, die wil hij nog graag eens onderzoeken.

Maar eerst verdedigt Sander Hermsen zijn proefschrift, getiteld Now You Know. Using feedback from digital technology to disrupt and change habitual behavior, op 16 januari 2019 11:45 uur op de Vrije Universiteit Amsterdam. Lees ook de paper Effects of eating with an augmented fork with vibrotactile feedback on eating rate and body weight: a randomized controlled trial (Sander Hermsen, Monica Mars, Suzanne Higgs, Jeana Frost, Roel Hermans)